رجعت در قرآن و روایات
در آیات متعددی از قرآن، آشکارا جریان بازگشت افرادی از مردگان به دنیا مطرح شده است و روایت زیادی از اهل بیت علیه السلام در تفسیر این آیات وارد شده است.
از نمونه های بسیار روشن رجعت و بازگشت به دنیا جریان عزیر است. او سپس از این که صد سال مرده بود، به اراده الهی زنده شده و به دنیا بازگشت و سالیان زیادی زندگی کرد.1
خداوند در آیه 56 سوره بقره فرموده است:
« ثم بعثناکم من بعد موتکم لعلکم تشکرون»؛
آنگاه شما را پس از مرگتان برانگیختیم تا شاید سپاسگذار باشد.
این آیه در مورد هفتاد نفر از برگزیدگان قوم موسی علیه السلام است که همراه آن حضرت به کوه طور رفتند تا گفت و گوی موسی علیه السلام با خداوند را ببینند و گرفتن الواح از جانب خدا را شاهد باشند. وقتی گفت وگوی موسی علیه السلام را با خدا دیدند گفتند: « ای موسی ما به تو ایمان نمی آوریم مگر اینکه خداوند را آشکارا ببینیم».
موسی آنها را از این خواسته بی جا و غیر ممکن بازداشت ولی آنها اصرار کردند و سرانجام به صاعقه الهی گرفتار شده و همگی مردند. موسی علیه السلام از این واقعه ناراحت شد و نسبت به پیامدهای آن در میان بنی اسرائیل نگران بود بنابراین از خداوند خواست که آنها را به زندگی برگرداند. درخواست او پذیرفتهخ شد و مطابق آیه یاد شده خداوند آنها را به زندگی دنیا برگردانید.2 به گونه ای که طبق روایتی از امام علی علیه السلام 3، این عدّه به خانه های خود بازگشتند و مدتی زندگی کردند و صاحب فرزند شدند و پس از رسیدن اجلشان از دنیا رفتند.4
آیاتی از قرآن نیز، دلیل بر « رجعت به دنیا در آینده » است.
در آیه 83 سوره نمل می فرماید:
« و یوم نحشر من کل امة فوجاً ممن یکذب بایاتنا فهم یوزعون»؛
روزی که از هر امتی گروهی را برمی انگیزیم از آنها که آیت ما را تکذیب می کردند، پس آنها بازداشته می شوند.
در این آیه سخن از روزی است که در آن گروهی از مردم برانگیخته می شوند بنابراین اشاره به روزی غیر از روز قیامت دارد زیرا که در قیامت همه انسانها از اولین تا آخرین محشور می شوند. مرحوم طبرسی (ره) در تفسیر مجمع البیان نوشته است که براساس روایات بسیار از اهل بیت علیهم السلام این آیه مربوط به گروهی از شیعیان حضرت مهدی علیه السلام و نیز عده ای از دشمنان آن حضرت است که در دوران ظهور او به دنیا باز می گردند.5
در یکی از آن روایات آمده که از امام صادق علیه السلام درباره این آیه سؤال شد؛ آن حضرت فرمود: مردم در مورد آن چه می گویند؟ راوی گفت: آنها می گویند: این آیه درباره قیامت است. امام صادق علیه السلام فرمود:
« آیا خداوند در روز قیامت گروهی را برمی انگیزد و گروه دیگر را رها می کند؟! [ اینگونه نیست ] این آیه درباره رجعت است. اما آیه قیامت این آیه است [ که خداوند می فرماید ]: « و حشرنا هم فلم نغادر منهم احداً» [ یعنی: آنان را برانگیختیم هیچ کس از آنها را وانگذاشتیم ]».6
و در آیه 95 سوره انبیاء آمده است:
« و حرام علی قریة اهلکناها أنهم لایرجعون »
ممتع است ـ باز آمدن به دنیا ـ بر مردم شهری که آن را هلاک کردیم که آنها برنمی گردند. این آیه نیز از مهم ترین دلیل های رجعت است، زیرا در قیامت همه مردمان و از جمله اقوام هلاک شده به عذاب الهی برمی گردند. این حقیقت در روایات متعدد بیان گردیده است.
امام باقر و امام صادق علیهم السلام در تفسیر این آیه فرمودند:
« هر قریه ای که خداوند اهل آن را با عذاب هلاک کرده است در رجعت بازنمی گرداند. این آیه از بزرگترین دلائل رجعت است زیرا هیچ کس از مسلمانان منکر آن نیست که همه مردم در قیامت بازمیگردند چه کسی که هلاک شده و چه کسی که هلاک نشده است پس سخن خداوند [ که فرمده ] لایرجعون [ = بازنمی گردند ] مربوط به رجعت است اما در قیامت [ هلاک شدگان به عذاب الهی هم ] بازمی گردند تا در آتش داخل شوند».7
پی نوشتها:
1 ـ بقره، 259 .
2 ـ ر. ک تفسیر نمونه، ج 1 ، صص 257 ـ 259 .
3 ـ بحارالانوار، ج 53، ص 73 و 129 .
4 ـ آیات دیگری مانند بقره/259 و بقره/73 و بقره/243 نیز بر زنده شدن و بازگشتن به این دنیا دلالت دارد.
5 ـ مجمع البیان، ذیل آیه 83 سوره نمل .
6 ـ بحارالانوار، ج 53، ص 51 .
7 ـ بحارالانوار، ج 53، ص 52، ح 29. ( برگرفته از کتاب نگین آفرینش )